เมทนี ชโลธร ประธานศาลฎีกา กางแผนจัดการคดีพิษวัววิด

นักเขียนชาลินี แก้วแม่น้ำคงคา, สุวัฒน์ ปัญจสกุล
พื้นแผ่นดิน ชโลธร ประธานศาลฎีกา กางแผนจัดการคดีพิษวัววิด
นักเศรษฐศาสตร์ต่างฟันธงไปในทางเดียวกันว่า สถานการณ์ทางเศรษฐกิจปี 2564 หรือปีวัว ทรุดโทรมตลอด ด้วยเหตุผลดังกล่าวก็เลยเป็นปี “โคป่วยไข้” สืบไปจากการระบาดวัววิด-19 ระลอกใหม่ ตอกย้ำปัญหาเดิมเศรษฐกิจที่ต่ำอยู่แล้วจากรอบแรก ทั้งคนไม่มีงานทำ ของใช้ราคาสูงแต่ว่าคนมีรายได้ต่ำ ความแตกต่างด้านสังคม รวมทั้งความขัดเเย้งด้านการเมืองหลายด้าน
ต้นสายปลายเหตุที่ว่ามานี้ จะทำให้เกิดผลกระทบเป็นลูกโซ่มาถึงอรรถคดีที่จะเข้ามาในศาลเยอะแยะ ดูเหมือนกับว่าศาล ซึ่งเป็นที่พึ่งสุดท้ายของพลเมืองในกระบวนการยุติธรรม ตระหนักถึงการจัดการปัญหานี้ดี
พื้นดิน ชโลธร ประธานศาลฎีกาหญิงคนแรกของประเทศ ได้เล่าถึงภารกิจสำหรับในการต่อกรคดีที่เกิดขึ้นจากมรสุมเศรษฐกิจไว้อย่างน่าดึงดูดว่า ศาลมีโครงงานศาลกังวลฝ่าภัยวัววิด-19 ตั้งแต่มิ.ย.-30 ก.ย. 2563 ด้วยเหตุว่ามีคนได้รับผลพวงจากวัววิด-19 จำนวนไม่ใช่น้อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งนาย ผู้รับจ้าง รวมทั้งผู้ที่มีหนี้ไม่สามารถที่จะจ่ายได้ ในขณะนั้นมีการทุ่นค่าใช้จ่ายคู่กรณี ลดค่าส่งหมาย ค่านำหมายด้วย
ที่สำคัญ และก็ยังทำต่อเนื่องมาจนกระทั่งในช่วงเวลานี้เป็น การไกล่เกลี่ยยับยั้งข้อโต้แย้งออนไลน์ โดยไม่มีค่าใช้จ่ายอะไรก็แล้วแต่ที่สามารถทำผ่านมือถือ หรือสบายจะมาศาลก็ยินดีต้อนรับ
ส่วนในตอนนี้มีการปรับแต่งเพิ่มอีกประมวลกฎหมายแนวทางไตร่ตรองความแพ่งในส่วนของการไกล่เกลี่ย เรียกกล้วยๆว่า “ไกล่เกลี่ยก่อนฟ้อง” ซึ่งเริ่มมีปริมาณมากขึ้น เมื่อเร็วๆนี้จากที่ได้ไปตรวจงานที่ศาลจังหวัดจังหวัดราชบุรี พบว่ามีราษฎรมีกรณีพิพาทกันมา ได้ขอเข้ามาไกล่เกลี่ยก่อนฟ้อง รวมทั้งตกลงกันได้ ขั้นตอนนี้จะไม่เสียค่าบริการอะไรก็ตามศาลจะไกล่เกลี่ยโดยใช้ตุลาการ หรือผู้รอมชอมของศาล ทำให้สามารถลดข้อโต้เถียง เเละลดคดีขึ้นสู่ศาลได้ บางบุคคลไม่ต้องการมีคดีความ ไม่ต้องการถูกฟ้องเป็นเชลย เพราะว่าจะต้องเสียค่าใช้จ่ายไปว่าจ้างทนายต่อสู้คดี เเละจะต้องไปไปศาลให้การบ่อยครั้ง
แต่ว่าถ้าหากมาใช้ขั้นตอนการไกล่เกลี่ยก่อนฟ้องก็ได้โอกาสมานั่งคุยกัน ถ้าคุยกันจบได้ก็ไม่มีคดี คดีที่จะตกลงกันได้ทั้งหมด ตัวอย่างเช่น มีหนี้แล้วไม่ยินยอมใช้เสียรู้ เจ้าหนี้ก็อยากได้เงินคืนจะผ่อนส่งก็ได้ แต่ว่ายังคลุมเคลือว่าลูกหนี้จะจ่ายให้จริงไหม ก็ให้พากันมาที่ศาลดียิ่งกว่า เพราะเหตุว่าศาลจะลงลายลักษณ์อักษรตามข้อตกลงให้ว่าจำเป็นจะต้องผ่อนหนี้กันยังไง เท่าใด นานเพียงใด ซึ่งช่วยได้มาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนที่มีคนไม่มีงานทำหลายชิ้นนับว่าเป็นจังหวะพอดิบพอดี ซึ่งหลายๆศาลได้ปฏิบัติงานแล้ว ได้ประสิทธิภาพที่ดี
ประธานศาลฎีกาขยายให้ฟังอีกว่า การไกล่เกลี่ยก่อนฟ้องตามวิแพ่งที่ปรับแก้ใหม่เริ่มเมื่อพฤศจิกายนก่อนหน้านี้ที่ผ่านมา ในอนาคตหากมีคนมาใช้บริการไกล่เกลี่ยก่อนฟ้องเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ถัดไปจะจัดตุลาการให้บริการด้านนี้เป็นการเฉพาะตามวันในขณะที่คู่กรณีสบาย เป็นการช่วยคนที่ประสบพบเจอกับปัญหาภาวะเศรษฐกิจ
“นอกเหนือจากนั้น ในตอนที่มีการระบาดของวัววิด-19 ยังเจอปัญหาเรื่องแรงงานที่มีการเลิกว่าจ้างจำนวนหลายชิ้น นี้อาจมีความไม่รู้เรื่องระหว่างเจ้านายผู้รับจ้างได้ เนื่องจากว่าผู้รับจ้างจะอยู่ได้ เจ้านายจำต้องอยู่ได้ก่อน เพราะฉะนั้นหลักคดีแรงงานจำต้องให้ทั้งสองฝ่ายไกล่เกลี่ยกันก่อน เมื่อต่างข้างต่างสารภาพข้อตกลงเพื่อดำเนินงานอยู่ได้ นายไม่ต้องปิดกิจการ นี้นับว่าเป็นหน้าที่ของตุลาการในศาลแรงงาน ซึ่งมีศาลแรงงานจังหวัด ศาลแรงงานภาค 1-9 ที่กระจัดกระจายอยู่ทั่วทั้งประเทศจะสามารถให้บริการที่ตรงนี้ด้วย”

นอกจากนั้น ประธานแผ่นดินยังได้บอกถึงการที่จะให้พสกนิกรถึงกระบวนการยุติธรรม โดยเพียรพยายามจะช่วยทุ่นค่าใช้จ่ายเพราะ ได้มอบแนวทางให้ศาลแต่ละที่ไปดูว่า มีขั้นตอนการทำงานอะไรที่ซ้ำไปซ้ำมา หรือมีอะไรซึ่งสามารถต่ำลงไปได้ ดังเช่น การซ้ำในระบบธุรการของศาลที่จะมีผลทำให้คู่กรณีจำต้องมาศาลหลายๆครั้ง
แนวทางเป็น ให้คู่กรณีมาศาลให้ต่ำที่สุด แล้วก็เมื่อใดก็ตามมาให้ใช้เวลาอยู่ที่ศาลต่ำที่สุด แม้กระนั้นจำเป็นต้องสำเร็จเต็มตามที่เขาอยาก ซึ่งตุลาการจะได้กำหนดรูปแบบหลักการทำงานของท่าน เพื่อเป็นไปตามแนวทางลักษณะนี้
ประธานศาลฎีกาหญิงคนเเรกยังได้ตอบปัญหาถึงการจัดการคดีที่จะเข้าศาลจากปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการระบาดของเชื้อไวรัสวัววิด-19 ว่า มั่นใจว่าการวัววิด-19 ระบาดรอบใหม่นี้ศาลสามารถจัดการได้ จะไม่กระทบต่อคดีที่ศาลได้นัดหมายไว้แล้ว เนื่องจากว่ามีประสบการณ์จากปีที่ผ่านมา ซึ่งมีคดีปริมาณ 160,000 กว่าคดีที่ได้เลื่อนไปในตอนที่วัววิด-19 เริ่มระบาด แต่ว่าในขณะนี้ได้ปฏิบัติงานกลับคืนมาทั้งผองแล้ว ภายในเวลาไม่กี่เดือน ภายใต้การออกแบบการทำงานที่สมควรของแต่ละศาล ทั้งยังคดีแพ่งรวมทั้งคดีอาญา
ซึ่งในส่วนคดีอาญาเอง ศาลได้รับความร่วมแรงร่วมใจจากกรมราชทัณฑ์สำหรับเพื่อการใช้ไอทีต่างๆสำหรับในการสอบพยาน ผัดฟ้อง ฝากขัง โดยผู้ต้องหามิได้หมดสิทธิอะไรก็ตามเลย
“จะต้องเห็นด้วยว่าตุลาการกับกรมราชทัณฑ์จำเป็นต้องทำงานมากมากยิ่งขึ้น เพราะเหตุว่าการสอบพยานทางจอภาพจะต้องใช้เวลามากมาย แต่ว่าตุลาการก็ยินดีทำ เพื่อคดีไม่ช้าออกไป เพราะว่าโรคระบาด ก็เลยมั่นใจว่าการเกิดแพร่ระบาดวัววิด-19 ระลอกใหม่นี้ พวกเราตั้งยอมรับได้ พวกเรามีประสบการณ์ที่จะจัดการได้อย่างไม่กระทบ แล้วก็ดูแลไม่ให้ในศาลเป็นหลักที่แพร่ระบาดของโรค เนื่องจากทุกๆวันจะมีคนมาติดต่อศาลมากไม่น้อยเลยทีเดียว ก่อนหน้าที่ผ่านมาที่มีการเเพร่ระบาด พวกเรารอดหมดทุกศาล โน่นเพราะว่าพวกเรามีมาตรการเข้มข้นสำหรับการคัดเลือกกรอง รวมทั้งทุกคนร่วมมืออย่างยอดเยี่ยม ในคราวนี้ที่มีการระบาดอีกพวกเราควรต้องทำให้ดีมากกว่าเก่า” ประธานตุลาการกล่าวด้วยเสียงหนักแน่น
ประธานพื้นแผ่นดินบอกว่า ในปี 2564 ศาลได้จัดแจงรองรับปัญหาเศรษฐกิจ ซึ่งจะคือปัญหาที่ร้ายแรง แล้วเอามาสู่ปัญหาที่เกิดขึ้นกับสังคม ความประพฤติข้อผิดพลาดคงจะเกิดขึ้นมากขึ้น ในเวลานี้ทางศาลเด็กและเยาวชนรวมทั้งครอบครัวเองก็ให้ความเอาใจใส่กับการเสริมสร้างความแข็งแรงของสถาบันครอบครัว เนื่องจากสถาบันครอบครัวที่อดทนจะก่อให้เด็กที่เติบโตมาอยู่ในกรอบ ไม่ออกนอกลู่นอกทางจำนวนมากนักสามารถอยู่กับครอบครัวได้อย่างอบอุ่น ขณะนี้จะมีความคิดเห็นว่าครอบครัวชาวไทยมิได้อยู่พร้อมหน้าบิดามารดาลูก สังคมไทยมีการหย่ากันเพิ่มมากขึ้น เด็กบางทีอาจอยู่กับบรรพบุรุษ แม้กระนั้นที่ตรงนี้ก็คือครอบครัว เมื่อเป็นครอบครัวแล้วเด็กหรือเยาวชนที่โตขึ้นจำเป็นต้องถูกขัดเกลาจากครอบครัวลักษณะนั้น ถ้าหากครอบครัวไม่แข็งแกร่ง เด็กจะไปอยู่กับสหายกับฝูงชนอื่น ที่บางทีอาจชักชวนไปในทางที่ไม่ดีที่จะนำมาซึ่งการกระทำผิดอาญา หรือนำมาซึ่งการก่อให้เกิดความนึกคิดที่แตกต่างกับสังคมมากมายๆสุดท้ายเด็กไม่อาจจะคืนสู่สังคมได้ พอเพียงเรียนหนังสือจบบางทีอาจไม่อาจจะปฏิบัติงาน หรืออยู่ร่วมกับคนอื่นได้
นี้เป็นปัญหา ผู้ที่ว่างงาน ทางออกของคนพวกนี้เป็น ทำเรื่องที่ไม่ถูกต้องตามกฎหมายเพื่อจะได้มีรายได้ให้มีชีวิตอยู่ได้ เดี๋ยวนี้พวกเรามีศาลเด็กอยู่ทั่วทั้งประเทศ ซึ่งจำต้องปฏิบัติหน้าที่เป็นเบ้าหลอมพื้นฐานศาลจังหวัด ศาลแขวง ที่ปฏิบัติหน้าที่พิจารณาคดีคนแก่รับช่วงต่อ จะต้องดูแลผู้ที่ทำผิดไม่ให้กลับมากระทำผิดซ้ำ ด้วยการมอบโอกาส
ได้ออกข้อเสนอแนะเกี่ยวกับกระบวนการใช้โทษอาญาไปเพื่อจะเป็นแถวทางให้ตุลาการมีความเห็นว่า โทษอาญามีหลายประเภท การจัดการกับปัญหาอาชญากรรมไม่บางทีอาจอาศัยแม้กระนั้นโทษที่ร้ายแรงสิ่งเดียว โทษที่จะลงจำเป็นต้องได้สัดส่วนกับความประพฤติความประพฤติปฏิบัติความผิดพลาด จำเป็นต้องตรึกตรองต้นเหตุความประพฤติปฏิบัติข้อผิดพลาดของเชลยแต่ละคน เพื่อพิจารณาถึงช่องทางที่เขาจะได้รับการปฏิสังขรณ์ แก้ไข กลับมาเป็นคนดีคืนสู่สังคมได้ ขณะนี้คนทำผิดอายุน้อยมากขึ้น อายุ 20 ปีเศษ ถ้าเกิดไม่เปิดโอกาสพวกเราจะสูญเสียเขาไปเลย รวมทั้งถ้าเกิดเขาไปแล้วจะกระเจิงไปหนักเพิ่มขึ้น
หนทางใช้โทษทางอาญานี้จะชี้แนะตุลาการว่า ควรจะหาข้อมูลให้ครบรอบด้าน มองภูมิหลังของคนที่ทำความผิดว่า มีปัจจัยเช่นไร มีภูมิหลังเช่นไร นึกถึงอนาคตที่ยังเหลือของผู้กระทำความผิดอีกโดยประมาณ 50 ปี ว่าจะก่อให้สามารถปรับแต่งตนเองได้หรือเปล่า หากสามารถปรับแก้ตนเองได้ พวกเราอย่าเสื่อมเสียๆหนึ่งไปเพียงแค่เนื่องจากการกระทำผิดพลาดในวัยที่มีความเสี่ยง วุฒิภาวะไม่พอ นี้พวกเราสามารถเอาเขากลับมาได้ไหม เเต่ในเวลาเดียวกันการเอากลับมาจะต้องมีมาตรการดูแล สร้างเงื่อนไข กรรมวิธีการดูแล การคุมการประพฤติ มีการรอคอยการลงทัณฑ์ หรือคอยการกำหนดโทษเพื่อเข็ดไม่กระทำผิดซ้ำ
กรรมวิธีการใช้โทษอาญาที่ได้ออกคำเเนะนำไปนี้บางทีอาจเปลี่ยนแปลงแนวทางคิดของตุลาการได้เล็กน้อย จากที่เคยมีเสียงนินทาอยู่ว่าติดยึดอยู่กับหนทางเดิมๆหรือบัญชีอัตราโทษที่พวกเราเรียกกันว่า “ยี่ต๊อก” แม้กระนั้นกรรมวิธีใช้โทษอาญานี้จะกล่าวว่าบัญชีอัตราโทษเป็นเพียงแต่ข้อเสนอแนะ ถ้าหากมีเหตุมีผลพิเศษที่ไม่เหมือนกันกับนั้น ตุลาการสามารถทำเป็น ภายใต้ข้อจำกัดอะไรบ้าง ดังเช่นว่า ควรจะมีเหตุผลประกอบ มีการเสาะหา มีข้อมูล ขอคำแนะนำหัวหน้าศาล หรืออธิบดีฯศาลนั้น อันจะเอามาสู่ข้อคิดเห็นที่ตรงกัน แล้วออกมาได้ผลสำเร็จของคำวินิจฉัย พวกเรามีระบบระเบียบองค์ภาควิชาให้ปรึกษาหารือและขอคำแนะนำกัน เพราะว่าข้อคิดเห็นเพียงแต่ของผู้ใดผู้หนึ่ง บางทีอาจไม่ครอบคลุมทุกมิติ
“ประเด็นนี้เมื่อมีการประกาศออกไปมีตุลาการบางคนบอกมาว่าเป็นการบรรเทากักขังที่ยึดติดมานาน ทำให้ตุลาการได้ใช้ดุลยพินิจที่กว้างขึ้น มองโลกดูสังคมอย่างผู้ที่รู้เรื่องในความเป็นจริงแล้วเป็นการดูแบบมอบโอกาส แม้กระนั้นเวลาเดียวกันในกรณีที่เชลยกระทำผิดหลายหน ความผิดพลาดรุนแรง หรือเป็นฆาตกรโรคจิต แบบนี้ช่องทางที่ให้เขาไปก็บางทีอาจไม่กำเนิดผลดีอะไร ก็จำเป็นต้องใช้โทษติดตะรางไปเพื่อให้มีความปลอดภัยของสังคม ในขณะที่โทษจำตารางเป็นมาตรการที่กระทบต่อสิทธิเสรีภาพของบุคคลมากมาย” ประธานศาลฎีกากล่าว และก็ว่า เเต่แม้ไม่ใช่กรณีเเบบนี้ก็มีโทษอันอื่นอีก ได้แก่ โทษปรับ โทษคุมขังแทนค่าปรับ หรือทางที่เคยใช้ก่อนหน้าที่ผ่านมาเป็น การรอคอยการกำหนดโทษ ซึ่งต้องการให้ตุลาการใช้กันให้มากมาย ด้วยเหตุว่าทำให้คนไม่มีตราบาป อย่างคนอายุ 20 กว่า กระทำความผิดแล้วมีหมายแดงมาตลอด ไปเรียนหนังสือก็ทุกข์ยากลำบาก ไปรับราชการก็มิได้ มีชีวิตค่อนข้างจะทุกข์ยากลำบากกว่าผู้อื่น
เมื่อทดลองนึกถึงผลพวงพวกนี้ ตุลาการก็รู้เรื่องสิ่งที่บากบั่นชี้เป็นเเนวทางไป ซึ่งตุลาการต้องการที่จะทำอยู่แล้ว พวกเราเปิดกว้างให้แด่ท่านได้ใช้ดุลยพินิจ พวกเราบอกเลยว่า ดุลยพินิจตุลาการไม่มีอะไรกีดกั้น แม้กระนั้นจำเป็นต้องทำอย่างสุจริตหัวใจ ไม่มีผู้ใดมาขอ แล้วก็มีเหตุมีผลส่งเสริมพอเพียง หารือกับองค์ภาควิชา หรือประธานศาลว่าใช้แนวทางแบบนี้จะเป็นแถวทางที่สมควรไหม หวังว่าเมื่อออกคำเเนะนำไปจะมีการใช้โทษที่มากมายเพิ่มมากขึ้น และก็เหมาะสมกับเชลยแต่ละคนอย่างแท้จริง
ช่วงท้ายประธานศาลฎีกาขมวดปมอีกรอบว่า “แนวโน้มปีถัดไปมั่นใจว่าคดีจะเยอะขึ้นเรื่อยๆ ทั้งยังคดีแพ่ง รวมทั้งอาญา เนื่องจากว่าจากสภาพเศรษฐกิจ สังคม ที่มองเห็นกัน เริ่มจากกลุ่มคนว่างงาน มีรายได้น้อย อึดอัดก็จะหันไปหาสิ่งที่ตัวเราเองปรารถนา บางโอกาสมีการวางของล่อตาล่อดวงใจ ถือก่อน พอใช้ได้ผลไม่มีผู้ใดจับได้ก็ทำเพิ่มมากขึ้น เป็นไปตามหลักคิดของการกระทำผิด ที่เป็นแนวความคิด หนแรกที่ทำบางทีอาจเป็นความต้องเป็นช่องทาง เพียงพอทำเป็นจิตใจคะนองแล้วทำหนักขึ้นเรื่อยกระทั่งยอมชิงทรัพย์ฆ่าก็ได้ เวลาคนกระทำความผิดจะไม่คิดในเวลาที่ตนเองโดนจับได้ ทุกคนที่ทำล้วนมีความรู้สึกว่าตนเองจะรอดหมด ดังนั้นจะไปกำหนดโทษหนักๆก็บางทีอาจไม่ได้เรื่อง ด้วยเหตุว่าทุกคนมีความรู้สึกว่าตนเองจะรอด จะไม่เข็ดขยาด ไม่กลัว สิ่งกลุ่มนี้จะสำเร็จกระทบซึ่งกันและกันนำมาซึ่งการก่อให้เกิดคดีมากยิ่งขึ้น มั่นใจว่าคดีขโมยมามากมายแน่ๆ สังคมเวลานี้มานะพยายามทุกคนออกมาจากบ้านไปหาเลี้ยงชีพหมด บ้านปิดใส่กุญแจดูเหมือนจะทุกบ้าน เพียงพอปิดไว้มีความเสี่ยงที่จะมีคนมากมายระกระทำความผิดได้”
จบท้ายภารกิจจำต้องเคลื่อนเดินหน้าว่า ด้วยเหตุดังกล่าวสิ่งที่ศาลทำช่วงนี้เป็นเตรียมตัวตั้งรับการไตร่ตรองคดีที่มีลักษณะท่าทางมากขึ้น โดยจะจัดให้มีวิถีทางพิจารณาคดีที่เร็วทันใจ คดีที่อยากความเร่งรีบ ตัวอย่างเช่น คดีคึกคัก คดีที่อยู่ในความพอใจของพลเมือง จำต้องทำเร็ว ไม่ใช่ต่อแถวคดีท้ายที่สุด หากไปทำถ้าอย่างงั้นก็ลางเลือนไปจากความจำพลเมือง แล้วก็ของสังคมไป ถ้าเกิดศาลมีหนทางพิจารณาคดีได้เร็ว คนจะมีความเห็นว่าความประพฤติอย่างงี้ได้รับผลอย่างงี้
นอกนั้น จะทำให้มีประสิทธิภาพเพิ่มมากขึ้นสำหรับเพื่อการให้บริการของศาลสำหรับเพื่อการปกป้องสิทธิเสรีภาพของประชากรเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จะมีโครงงานยื่นคำร้องขอปลดปล่อยชั่วครั้งคราวออนไลน์ยื่นได้ 1 วัน สอดคล้องกับเหตุการณ์การแพร่ระบาดวัววิด พสกนิกรไม่ต้องเดินทางมาศาลด้วยตัวเอง รวมทั้งการยกฐานะการคุ้มครองป้องกันสิทธิผู้เสียหาย เหยื่ออาชญากรรม และก็ผู้เห็นเหตุการณ์ โ